Wczesne życie i pochodzenie
Ludolf Brauer (pełne imię: August Ludolf Brauer) urodził się 1 lipca 1865 roku na majątku rycerskim Hohenhausen w powiecie toruńskim (dzisiejsze Skłudzewo w Polsce). Pochodził z wpływowej i zamożnej rodziny kupieckiej oraz armatorskiej z Bremy, która od pokoleń zajmowała się handlem transatlantyckim.
Jego dziadek, Carl Ludwig Brauer (1721-1809), założył firmę handlową „C. L. Brauer”, która rozwinęła się w jeden z czołowych przedsiębiorstw importowo-eksportowych w Bremie, specjalizujących się w handlu bawełną i tytoniem z Ameryki Północnej. Ojciec Ludolfa, August Wilhelm Brauer (1840-1926), był kupcem i właścicielem majątku ziemskiego, natomiast matka, Josephine Emma Chopard (1841-1873), pochodziła z Nowego Orleanu.
Matka Ludolfa zmarła w 1873 roku, gdy miał zaledwie osiem lat, co znacząco wpłynęło na jego wczesne dzieciństwo. Wychowywał się w wielojęzycznym środowisku (niemiecki i francuski), najpierw na majątku w Hohenhausen, a następnie w willi rodzinnej w Bremie przy Contrescarpe 131.
Edukacja i studia medyczne
Ludolf Brauer uczęszczał do Gimnazjum im. Alten w Bremie, które ukończył maturą w 1885 roku z bardzo dobrymi wynikami w większości przedmiotów. Mimo zainteresowań naukami przyrodniczymi, zdecydował się na studia medyczne.
Studiował medycynę na kilku uniwersytetach:
- Bonn (od kwietnia 1885) – gdzie został członkiem studenckiej korporacji Corps Hansea Bonn
- Marburg (od listopada 1886)
- Monachium (od wiosny 1888)
- Fryburg Bryzgowijski (od 1891)
W 1887 roku zdał egzamin Physikum (pierwszy egzamin państwowy w medycynie) i odbył roczną służbę wojskową jako ochotnik w 1. Hanzeatyckim Pułku Piechoty w Bremie.
Gruźlica i leczenie
Pod koniec 1889 roku u Brauera zdiagnozowano gruźlicę płuc, co zmusiło go do przerwania studiów. Przeszedł leczenie w sanatorium płucnym Karla Turbana w Davos, gdzie był jednym z pierwszych pacjentów leczonych eksperymentalną tuberkuliną Roberta Kocha. To doświadczenie osobiste z chorobą prawdopodobnie wpłynęło na jego późniejsze zainteresowania badawcze w dziedzinie gruźlicy.
W 1892 roku ukończył studia na Uniwersytecie we Fryburgu, gdzie uzyskał tytuł doktora medycyny z pracą „Über die Elephantiasis congenita” (O wrodzonej słoniowacizny) pod kierunkiem Paula Kraske.
Kariera akademicka
Heidelberg (1892-1904)
Po zakończeniu studiów Brauer pracował jako asystent u Wilhelma Heinricha Erba w Heidelbergu. W 1897 roku habilitował się na Uniwersytecie w Heidelbergu w zakresie medycyny wewnętrznej z pracą „Über den Einfluß von Quecksilber auf das Nervensystem des Kaninchens” (O wpływie rtęci na układ nerwowy królika).
W tym samym roku, w Bonn, poślubił Julie Fritsch (1877-1945), córkę profesora ginekologii Heinricha Fritscha. Z tego małżeństwa pochodziło pięcioro dzieci, w tym dwoje znanych historyków sztuki: Heinrich Brauer (1900-1981) i Elisabeth Brauer (1902-2000), która wyszła za mąż za historyka sztuki Ludwiga Heinricha Heydenreicha.
W 1901 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego w Heidelbergu.
Marburg (1904-1910)
W 1904 roku Brauer objął stanowisko profesora nadzwyczajnego medycyny wewnętrznej i dyrektora Polikliniki Medycznej na Uniwersytecie w Marburgu. Rok później, w 1905 roku, został mianowany profesorem zwyczajnym i jednocześnie dyrektorem Kliniki Medycznej Uniwersytetu.
W Marburgu współpracował z Emilem von Behringiem, pionierem immunologii i laureatem Nagrody Nobla.
Hamburg (1910-1934)
W 1910 roku Brauer przyjął prestiżową posadę dyrektora medycznego Allgemeines Krankenhaus Eppendorf (Szpitala Powszechnego w Eppendorfie) w Hamburgu, które było wówczas drugim co do wielkości szpitalem w Niemczech.
Po założeniu Uniwersytetu w Hamburgu w 1919 roku został mianowany profesorem zwyczajnym medycyny wewnętrznej. W latach 1930-1931 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Hamburskiej.
Osiągnięcia naukowe
Brauer był uznanym internistą i pulmonologiem, który wniósł znaczący wkład w kilka dziedzin medycyny:
Leczenie gruźlicy
Brauer był pionierem w leczeniu gruźlicy płuc. Rozwinął metodę „terapii zapadowej” (Kollapstherapie) i jest uważany za naukowego twórcę sztucznego odmy opłucnowej (pneumotoraks). Ta technika polegała na wprowadzaniu powietrza do jamy opłucnowej, co powodowało zapadnięcie się chorego płuca i jego unieruchomienie, co miało sprzyjać gojeniu się zmian gruźliczych.
Wspólnie z Paulem Friedrichem jako pierwszy wykonał parawertebralną subskapularną torakoplastykę – zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu fragmentów żeber w celu wywołania zapadnięcia się płuca.
Chirurgia klatki piersiowej i kardiologia
Brauer opracował technikę kardiolizy – operacji polegającej na uwolnieniu serca z zrostów z mostkiem. Prowadził również pionierskie badania nad funkcją osierdzia i fizjologią oddychania.
Anestezjologia i medycyna lotnicza
Jest uznawany za pioniera wentylacji mechanicznej – opracował metodę oddychania nadciśnieniowego (Überdruckatmung) stosowaną podczas operacji klatki piersiowej i w intensywnej terapii. Ta technika stanowi podstawę współczesnej anestezjologii i respiratoroterapii.
Brauer był również jednym z pionierów niemieckiej medycyny lotniczej. W 1927 roku założył Instytut Badań Medycznych w Zakresie Lotnictwa, który w 1931 roku został przekształcony w samodzielny Instytut Medycyny Lotniczej i Badań Klimatycznych.
Organizacja nauki
Brauer wyróżniał się jako reformator organizacji nauki. Był zwolennikiem tworzenia instytutów badawczych finansowanych ze środków zewnętrznych (publiczno-prywatnych partnerstw) jako alternatywy dla tradycyjnego modelu uniwersyteckiego. Założył kilka instytutów badawczych przy szpitalu w Eppendorfie, w tym:
- Niemiecką Placówkę Badawczą ds. Gruźlicy (Deutsche Forschungsanstalt für Tuberkulose)
- Instytuty badawcze w zakresie przemęczenia i zużycia organizmu
W 1932 roku został członkiem Leopoldiny – prestiżowej akademii nauk.
Poglądy polityczne i postawa w okresie nazizmu
Początkowe poparcie dla Hitlera (1933)
Ludolf Brauer był przedstawicielem konserwatywno-nacjonalistycznych poglądów typowych dla niemieckiej burżuazji akademickiej tego okresu. Nie był członkiem NSDAP, jednak jako prorektor Uniwersytetu Hamburskiej publicznie poparł dojście Hitlera do władzy.
1 maja 1933 roku, podczas uroczystości uniwersyteckich, Brauer wygłosił przemówienie, w którym wyraźnie zadeklarował poparcie dla nowego reżimu:
„Przyznajemy się do naszego pełnego energii kanclerza Rzeszy Adolfa Hitlera […]. Z tęsknotą oczekiwaliśmy człowieka, który miał nas wyzwolić z niemieckiej niezgody. Teraz powstał. Chętnie będziemy mu służyć. […] W tych wysokich ideałach nasze niemieckie uniwersytety będą stać przez wszystkie czasy, ponieważ to Niemcy są tymi, którzy w nich działają.”
W listopadzie 1933 roku Brauer był jednym z około 900 akademików, którzy podpisali „Bekenntnis der Professoren an den deutschen Universitäten und Hochschulen zu Adolf Hitler” (Przyznanie się profesorów niemieckich uniwersytetów i wyższych uczelni do Adolfa Hitlera i państwa narodowosocjalistycznego). Dokument ten był publiczną deklaracją lojalności wobec nowego reżimu, złożoną podczas uroczystości w Lipsku 11 listopada 1933 roku, w przeddzień referendum w sprawie wystąpienia Niemiec z Ligi Narodów.
Konflikt z nazistami i wymuszona emerytatura (1934)
Mimo początkowego poparcia, Brauer szybko znalazł się w konflikcie z narodowymi socjalistami. Przeciwko niemu wysunięto szereg zarzutów:
- W 1931 roku jako rektor ukarał oficjalnie przywódcę Narodowosocjalistycznego Związku Studentów Niemieckich za rozpowszechnianie pism antysemickich
- Faworyzował żydowskich asystentów i zatrudniał żydowskich prawników
- Przed 1933 rokiem zwalczał tworzenie nacjonalistycznych stowarzyszeń wykładowców
- Miał dobre kontakty z socjaldemokratami, szczególnie z Maxem Brauerem (późniejszym burmistrzem Hamburga) i senatorem Heinrichem Eisenbarthem
- Był członkiem loży wolnomularskiej
Hamburska Izba Lekarska sporządziła w 1933 roku opinię, w której stwierdzono:
„Profesor Brauer […] zawsze miał nastawienie narodowe, ale był zdecydowanym przeciwnikiem narodowego socjalizmu. […] Po przejęciu władzy konsekwentnie przeciwstawiał się wszystkim naszym środkom i próbował sabotować. […] Jeden z najgorszych reakcjonistów, jakich mamy w Hamburgu.”
W rezultacie tych zarzutów 68-letni Brauer został w 1934 roku zmuszony do przejścia na emeryturę z powodów politycznych. Sam Brauer nigdy nie wybaczył swoim hamburskim kolegom, że nie solidaryzowali się z nim w latach 1933-1934.
Okres po 1934 roku
Po wymuszonym odejściu z Hamburga Brauer przeniósł się do Wiesbaden, zabierając ze sobą założoną przez siebie Niemiecką Placówkę Badawczą ds. Gruźlicy. Tam założył:
- Instytut Badawczy Medycyny Ogólnej, zajmujący się badaniami bioklimatycznymi
- Instytut Badawczy ds. Organizacji Pracy, Starzenia się i Zużycia organizmu (Forschungsinstitut für Arbeitsgestaltung, Altern und Aufbrauch e.V.)
Niemiecki Front Pracy (Deutsche Arbeitsfront) był sponsorem tego ostatniego instytutu. W 1940 roku Brauer otrzymał Medal Goethego.
Okres powojenny
Po II wojnie światowej, w 1947 roku, Brauer został dyrektorem Instytutu Badań nad Gruźlicą w Monachium, który później otrzymał nazwę Instytut Ludolfa Brauera.
Brauer zmarł 25 listopada 1951 roku w Monachium w wieku 86 lat.
Przekonania religijne
Ludolf Brauer był ewangelikiem (luteraninem). W 1882 roku został konfirmowany w kościele Petridom w Bremie. Jego matka była katoliczką pochodzenia francuskiego, co wymagało podwójnej proklamacji ślubnej rodziców. Brak jest jednak szczegółowych informacji na temat głębokości jego osobistych przekonań religijnych poza faktami z życia rodzinnego i edukacji.
Podsumowanie
Ludolf Brauer był wybitnym internistą, pulmonologiem i pionierem medycyny lotniczej, którego wkład w rozwój leczenia gruźlicy, anestezjologii i fizjologii oddychania miał trwałe znaczenie dla medycyny. Jako organizator nauki promował nowatorskie modele instytutów badawczych.
Jego postawa polityczna była złożona: jako przedstawiciel konserwatywno-nacjonalistycznej burżuazji akademickiej początkowo poparł Hitler, jednak jego dotychczasowe kontakty z socjaldemokratami, żydowskimi współpracownikami i członkostwo w loży wolnomularskiej sprawiły, że szybko znalazł się w konflikcie z nazistami, co doprowadziło do jego wymuszonej emerytury w 1934 roku. To pokazuje paradoks wielu niemieckich akademików tamtego okresu, którzy początkowo wierzyli w „narodowe odrodzenie”, nie przewidując radykalizacji reżimu i jego konsekwencji.
Bibliografia
Źródła:
- Wikipedia (DE): Ludolph Brauer
https://de.wikipedia.org/wiki/Ludolph_Brauer - Deutsche Nationalbibliothek: Ludolph Brauer (1865-1951) als Internist und Wissenschaftsorganisator
https://d-nb.info/1076360041/34 - Kulturstiftung der deutschen Vertriebenen: Brauer, Ludolph
https://kulturstiftung.org/biographien/brauer-ludolph-2 - LAGIS-Hessen: Biographie Ludolph Brauer
https://www.lagis-hessen.de/de/subjects/print/sn/bio/id/9694 - Deutsche Biographie: Brauer, Ludolph
https://www.deutsche-biographie.de/sfz15298.html#ndbcontent - Hamburger Professorenkatalog: Ludolph Brauer
https://www.hpk.uni-hamburg.de/resolve/id/cph_person_00000018 - Schlüsseldokumente: Ludolph Brauer (GND: 116415312)
https://schluesseldokumente.net/person/gnd/116415312 - LAGIS-Hessen (PND): Hessische Biografie – Ludolph Brauer
https://www.lagis-hessen.de/pnd/116415312 - Forschungszentrum für Zeithistorische Studien Hamburg: Werner Jochmann – Nationalsozialismus und Revolution (PDF)
https://zeitgeschichte-hamburg.de/files/public/FZH/Publikationen_digital/Werner%20Jochmann%20Nationalsozialismus%20und%20Revolution.pdf - Wikipedia (DE): Bekenntnis der deutschen Professoren zu Adolf Hitler
https://de.wikipedia.org/wiki/Bekenntnis_der_deutschen_Professoren_zu_Adolf_Hitler - Wikipedia (EN): Vow of allegiance of the Professors of the German Universities and High-Schools to Adolf Hitler and the National Socialistic State
https://en.wikipedia.org/wiki/Vow_of_allegiance_of_the_Professors_of_the_German_Universities_and_High-Schools_to_Adolf_Hitler_and_the_National_Socialistic_State - Deutsche Gesellschaft für Luft- und Raumfahrtmedizin: Geschichte der Flugmedizin (März 2013)
https://www.dglrm.de/arbeitsgruppen/ag-geschichte-der-luft-und-raumfahrtmedizin/29-ag-beitrag-geschichte-der-flugmedizin-maerz-2013-zum.html - Munzinger Biographie: Ludolf Brauer
https://www.munzinger.de/register/portrait/biographien/Ludolf%20Brauer/00/4225 - Universitätsklinikum Eppendorf (UKE): 125 Jahre UKE (PDF)
https://www.uke.de/dateien/einrichtungen/unternehmenskommunikation/dokumente/sonstiges/125_jahre_uke.pdf - GEPRIS Historisch – DFG: Brauer, Ludolph
https://gepris-historisch.dfg.de/person/5101358 - OAPEN Library: Über den Beginn von Entrechtung und Vertreibung vor 80 Jahren (PDF)
https://library.oapen.org/bitstream/id/cec61949-2ec8-4a41-ac51-d1b7f77ef560/1002401.pdf - Thieme Connect: Ludolph Brauer – ein moderner Internist und Wissenschaftsorganisator
https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/html/10.1055/s-0028-1119700 - Campus-Tour Universität Hamburg: Verantwortung
https://ct.uhh.de/de/ausstellung/verantwortung.html - Campus-Tour University of Hamburg (EN): Responsibility
https://ct.uhh.de/en/ausstellung/verantwortung.html - Universität Hamburg: Zur Geschichte der Hamburger Universität
https://www.uni-hamburg.de/einrichtungen/zentrale-einrichtungen/arbeitsstelle-fuer-universitaetsgeschichte/geschichte.html - Forschungszentrum für Zeithistorische Studien Hamburg: Täterprofile Band 3 (PDF)
https://www.hamburg.de/resource/blob/148096/94dcbc8b3ce7672accd53dde0fafb92c/taeterprofile-buch-band-3-data.pdf - Institut für die Geschichte der deutschen Juden: Die Hamburger Juden im NS-Staat 1933 bis 1938/39 (PDF)
https://www.igdj-hh.de/upload/lorenz_berkemann_II.pdf - Thieme Connect: Aus der Geschichte der Deutschen Gesellschaft für Innere Medizin (PDF)
https://www.thieme-connect.de/products/ejournals/pdf/10.1055/s-0043-124318.pdf - Wikidata: Q815003 (Bekenntnis der deutschen Professoren)
https://www.wikidata.org/wiki/Q815003 - Forschungszentrum für Zeithistorische Studien Hamburg: Frank Bajohr – „Arisierung” in Hamburg (PDF)
https://zeitgeschichte-hamburg.de/files/public/FZH/Publikationen_digital/Frank%20Bajohr%20Arisierung%20in%20Hamburg.pdf
Uwaga: Wszystkie linki były dostępne i zweryfikowane w dniu 28 października 2025 roku. Bibliografia została opracowana za pomocą Perplexity. Główne informacje biograficzne pochodzą ze źródeł 1-8, natomiast informacje o postawie politycznej i kontekście historycznym zostały uzupełnione źródłami 9-25.